.

BORZĘCCY HERBU PÓŁKOZIC

czyli historia Polski w historię rodu Borzęckich wpisana.

            Historia Polski dzieli się na niepisaną i pisaną. Historią niepisaną nie będę się zajmować z powodu... braku źródeł pisanych. Pisana historia Polski zaczyna się w roku... 170 n.e. To wcale nie żart, gdyż w tym właśnie roku grecki geograf Klaudiusz Ptolemeusz z Aleksandrii opisał w swoim dziele „Zarys Geografii” krainę zwaną Sarmacja, która miała byś położona mniej więcej w granicach późniejszej Rzeczypospolitej. Mało tego wymienił także nazwę jednego ze znajdujących się tam grodów – Calisia (czyży chodziło o nasz Kalisz). Nic jednak nie wspomniał o zamieszkujących tu rodach, więc z powodu braku jakichkolwiek innych wzmianek muszę zrezygnować z badania tego okresu. Ktoś mógłby zapytać, dlaczego? Przecież jest w Polsce kilka rodów wywodzących się podobno od greckich bohaterów czy słynnych rzymskich wodzów a nawet cesarzy. Tak, ale niestety Borzęccy się do nich nie zaliczają. A poza tym ja piszę historię rodu a nie polską kontynuację mitów greckich.
            Tak naprawdę pisana historia Polski zaczyna się dopiero w 966 roku z chwilą przyjęcia chrztu. Czasy panowania Mieszka I oraz jego syna a zarazem naszego pierwszego króla Bolesława Chrobrego to niewątpliwie ciekawy okres kształtowania się polskiej państwowości. Niestety próżno by szukać w nim nazwiska Borzęcki, bo go po prostu jeszcze nie było. Wtedy w ogóle nie używano nazwisk a jedynie przydomki. Mamy, zatem wielu różnych „pobożnych”, „sprawiedliwych”, „jednookich”, „jednorękich”, „łysych” czy „brodatych”, ale skąd mamy wiedzieć, że jakiś tam brodaty Janko to akurat nasz Janko. Poza tym o takim Janku musiał by jeszcze ktoś coś wspomnieć a w tamtych czasach pisało się głównie o królach, książętach czy biskupach. O ich dzielnych wojach raczej nie wspominano no chyba, że któryś z nich popełnił jakąś straszną zbrodnię na przykład... zabił króla. Pierwsze światełko wyłaniające nasz ród z pomroków dziejów pojawiło się w 1022 roku. Wtedy to jakiś pra, pra, pra Janko... ale oddajmy głos kronikarzowi:

            Dawno, dawno temu na Węgrzech, rycerz polski imieniem Stawisz, w zamku pewnym Eczet nazwanym, od pogan oblężony, długo się i mężnie bronił. Pomogła mu do tego zamku należyta fortyfikacja, tak, że nieprzyjaciel nie mogąc ani szturmem złamać oblężonych serca, ani bogatymi obietnicami zmiękczyć, ostatniego się sposobu chwycił, to jest głodem w zamku zamkniętych wymorzyć i przymusić do poddania się. Wytrzymali przez jakiś czas oblężeni niedostatek, a potem też Stawisz fortele na nieprzyjaciela zażył, osła i kozę zabić kazał i skóry wołowe tą krwią pomazawszy, z murów zamku wywiesić kazał, co zobaczywszy nieprzyjaciel, że tak siła jeszcze żywności mają dla siebie, że ich ani głodem przycisnąć, ani siłami zwojować było niepodobna, od zamku ze wstydem ustąpił. Pan tego zamku pochwaliwszy odwagę cnego kawalera, krom innych faworów i tym też uprzywilejował, że mu tegoż osła głowę i pół kozy, tym kształtem, jak widać, w herbie ułożył....
Źródło: Niesiecki Kasper - Herbarz Polski, Lipsk 1839

            Stawisz pozostawił po sobie licznych potomków a Ci jeszcze liczniej się w Polsce rozrodzili. Ród Półkoziców rósł w siłę. Mniej więcej w XIII wieku pojawiły się pierwsze nazwiska. Noszący je rycerze stali się protoplastami wielu późniejszych sławnych rodów szlacheckich. Obecnie herbem Półkozic pieczętują się następujące rody:

            Wielkim rodowym gniazdem wszystkich Półkoziców były ziemie położone pomiędzy Wiślicą i Dąbrową Tarnowską w Małopolsce. Swoim zasięgiem obejmowały one majątki Stróżyska, Żochów, Przemyków, Sopiechów i Grąboszów oraz prawie całe parafie Olesno, Bolesławów i Dąbrowa Tarnowska. W rejonie tym leżała również wieś Borzęcin lokowana w 1365 roku ale niestety to nie od niej wywodzi się nazwisko Borzęcki. W miarę jak rozrastały się poszczególne rody włości te dzielono na coraz mniejsze części. Doszło do tego, że jeden majątek należał w cząstkach do kilku a nawet kilkunastu rodzin. Taka sytuacja niewątpliwie prowokowała liczne zatargi, które nierzadko kończyły się krwawymi potyczkami. Zapewne nie jeden z Półkoziców musiał się wtedy salwować ucieczką i szukać szczęścia w innych rejonach Rzeczpospolitej. Być może uczynił tak również jeden z protoplastów rodu Borzęckich. W każdym bądź razie aż do początku XVI wieku nazwisko to nie pojawia się w tym rejonie.
            Najstarsza znana wzmianka o rodzie Borzęckich pochodzi z 1335 roku. Wtedy to jeden z naszych przodków został zapisany w księgach ziemskich grodu Wąwolnica w dawnym województwie Lubelskim. Wkrótce też Lubelszczyzna stała się kolebką rodu. Jego gniazdem rodowym był majątek Borzęcinek (dzisiaj Borzęcin, będący nieoficjalnym przysiołkiem wsi Krzczonów III w gminie Krzczonów). Od nazwy tej miejscowości Borzęckich czasami zwano dawniej Borzencionki.
            Przez następne sto lat o Borzęckich nie słychać nic. Ród ten nie jest nawet wymieniany wśród uczestników tak sławetnego w dziejach Polski i tak dokładnie opisanego w kronikach wydarzenia jakim była bitwa pod Grunwaldem w dniu 15 lipca 1410 roku. Prawdopodobnie Borzęccy walczyli wtedy  wraz z innymi rodzinami herbu Półkozic w chorągwi 32 dowodzonej przez Jana Lizęgę. Możliwe jest jednak również, że przyłączyli się oni do rodów małopolskich, które na znak protestu przeciwko objęciu tronu Polski przez Władysława Jagiełłę odmawiały uznania jego zwierzchności.
            Najstarszy znany mi dokument w którym wymienione jest nazwisko Borzęcki (w języku staropolskim pisało się Borzanczski) pochodzi z 1441 roku. Dotyczy on kontraktu zawartego między Janem z Prażniewa i Janem Borzęckim, kanonikiem i altarystą (opiekunem ołtarza) kolegiaty św. Jana Chrzcicela w Warszawie. Dotyczy on sprzedaży z prawem odkupu czynszu z dóbr Granice i Prażniewo. Nasz Jan był dość obrotnym człowiekiem. W kilka lat później zawarł kontrakt z samą księżną Anną Mazowiecką. W dniu 16 października  1447 roku przekazała mu ona pomieszczenie w domu misjonarzy, w zamian za należący do niego plac położony pomiędzy szpitalem św. Ducha i klasztorem Augustianów w Warszawie.

Akt nadania datowany w Warszawie, dnia 16.10.1447
(Archiwum Akt Dawnych, sygn. 1/1/Q/-/1515).

            UWAGA!!! Zbiorczy wykaz wszystkich materiałów źródłowych wykorzystanych przy tworzeniu tej witryny zamieszczono na osobnej stronie z podziałem na materiały rękopiśmienne i publikacje oraz materiały fotograficzne i ikonograficzne.

            UWAGA!!! Objaśnienia niektórych zwrotów startopolskich i łacińskich zamieszczono na osobnej stronie.