GDAŃSK (niemieckie: Danzig) |
Złoża bursztynu „Wisłoujście” i „Górki Zachodnie” |
HISTORIA
W latach 1971-1972 podczas prac ziemnych związanych z przygotowaniem gruntu pod budowę Petrochemii natrafiono tu na bogate złoża bursztynu. Początkowo były one eksploatowane nielegalnie (Kosmowska-Ceranowicz, 1982). W latach 1972-1988 w działał tu Zakład Eksploatacji Bursztynu z siedzibą w Gdańsku-Stogach, należący do kombinatu „Polsrebro”. Pozyskiwał on surowiec głównie ze złoża „Wisłoujście”. Bursztyn wydobywano metodą hydrauliczną. Polegała ona na wtłaczaniu do złoża słonej wody a następnie wyłapywaniu na sitach wynoszonych przez nią bryłek bursztynu. Eksploatację prowadzono z północnego zachodu na południowy wschód. Według oficjalnych statystyk w latach 1973-1975 ze złoża wydobyto tym sposobem 12970,7 kg bursztynu. Powierzchnię pozostałą po wyeksploatowaniu kolejnych fragmentów złoża wykorzystywano pod budowę Portu Północnego. Znaczne ilości bursztynu pozyskiwano również z nielegalnej eksploatacji prowadzonej na złożu „Górki Zachodnie”, które przez instytucje państwowe zostało uznane za nie perspektywiczne (Łazowski, 2004).
Mapa legalnej i nielegalnej eksploatacji bursztynu w rejonie Stogów w Gdańsku. |
GEOLOGIA
Źródłem bursztynu tworzącego złoża
„Wisłoujście”
i „Górki Zachodnie” było paleogeńskie złoże sambijsko-chłapowskie. Jego
pozostałości poza niewielkimi fragmentami odsłaniającymi się w klifach
nadbrzeżnych na półwyspie Sambijskim i w rejonie Chłapowa zalegają głównie na
dnie Bałtyku. Sztormy nieustannie naruszają to dno powodując uwalnianie
uwięzionych tam bryłek bursztynu, a fale morskie transportują je w kierunku
brzegu. Obecnie najbardziej sprzyjające warunki dla rozwoju procesu erozji dna
morskiego zachodzą w okresie od listopada do końca lutego. Na Bałtyku występują
wtedy szczególnie silne sztormy, które w strefie przybrzeżnej nawet przy dość
dużych głębokościach są w stanie niszcząco oddziaływać na dno. Z kolei wzrost
zasolenia, a co za tym idzie i gęstości wody wywołany niską temperaturą panującą
w tym okresie, ułatwia
transport uwolnionych bryłek bursztynu na brzeg.
Na brzegu bursztyn gromadzi
się w strefie wyznaczonej przez granice fal przypływu i odpływu.
Jego największe ilości są wyrzucane na brzeg w chwili gdy kończy się już odpływ
a fala sztormowa jest jeszcze dosyć wysoka (tzw. cofka).
Gromadzi się on głownie w miejscach porośniętych roślinnością lub pokrytych
różnego rodzaju przeszkodami (zwalone pnie, patyki, morszczyny, fragmenty muszelek
itp.), uniemożliwiającymi jego wypłukanie przez cofające się fale.
Nagromadzenia powstałe na plażach są stosunkowo ubogie i bardzo zmienne pod
względem procentowej zawartości bursztynu. Znacznie bogatsze są nagromadzenia
powstałe na równiach zalewowych, wielokrotnie zatapianych przez gwałtownie
wzbierające wody morskie na przykład podczas huraganów.
W złożach
„Wisłoujście”
i „Górki Zachodnie” obserwowano występowanie obu tych typów nagromadzeń
przy czym nagromadzenia typu plażowego występowały bliżej powierzchni ponad
obecnym poziomem morza a
nagromadzenia typu równi zalewowych pojawiały się na większych głębokościach
poniżej poniżej tego poziomu. Główny składnik osadów bursztynonośnych stanowiły piaski i
mułki z cienkimi przewarstwieniami torfów. Zawierały one duże ilości substancji
organicznej (drobne patyki, szyszki, szczątki pędów mchu) oraz fragmenty
muszli ślimaków i małżów, które niewątpliwie pomagały w
zatrzymywaniu bursztynu wyrzucanego na brzeg przed zmyciem przez cofające się
fale morskie. Łączna miąższość osadów
bursztynonośnych w złożu „Wisłoujście”
wynosiła około 7,8 metra przy zawartości bursztynu sięgającej 6000 g/m2.
W złożu „Górki Zachodnie” osady
bursztynonośne miały miąższość około 3,4 metra. Zawartość bursztynu
sięgała tu 240 g/m2 (Łazowski,
2004). W niewielkich ilościach towarzyszył mu gedanit.
LITERATURA
KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., PIETRZAK T. : Znaleziska i dawne kopalnie bursztynu w Polsce. Warszawa : Wydawnictwa Geologiczne, 1982.
ŁAZOWSKI L. : Stan poszukiwań bursztynu w osadach holoceńskich Pobrzeża Bałtyckiego. Prace Muzeum Ziemi, 2004, T. 47, S. 43-56.
Jeżeli chcesz szybko przejść do nadrzędnej strony kliknij poniższy interaktywny przycisk.
Jeżeli wykryjecie jakieś niezauważone przeze mnie błędy proszę o informację. Za wszelkie konstruktywne uwagi z góry serdecznie dziękuję.
W SUMIE OD ZAŁOŻENIA WITRYNY W 2005 ROKU ODWIEDZONO JĄ
JUŻ
RAZY